Mały leksykon laureatów Literackiej Nagrody Nobla 1901-1993, Encyklopedie

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
LITERACKIEJ NAGRODY NOBLA 1901-1993
1901
René François Armand Proudhomme
(1839-1907)
— tworzył pod pseudonimem Sully Proudhomme. Posiadał
wybitne zdolności matematyczne, lecz całkowicie poświęcił
się poezji i był jednym z czołowych przedstawicieli parnasiz-
mu. W 1881 roku został członkiem Akademii Francuskiej. Był
w swojej epoce znanym tłumaczem literackim, publicystą,
polemistą, eseistą, jednak najbardziej ceniony jako liryk. Jego
poezja posiadała ambicje obrazowania podstawowych prawd
filozoficznych, głosiła kult miłości i dobra, ładu moralnego,
siły rozumu i racjonalnego porządku świata. Do najważniej-
szych tomów poetyckich Sully Proudhomme'a zalicza się:
Stańce i wiersze
(1865),
Stajnię Augiasza
(1866),
Włoskie
zarysy
( 1898),
Przeznaczenie
( 1872) i
Daremną czułość
( 1875).
1902
Theodor Mommsen
(1817-1903)
— otwiera listę niemieckich laureatów Nagrody Nobla
i spośród wszystkich pozostałych jest pokoleniowo
najstarszy. Urodził się w Schleswigu, otrzymał staranne
wykształcenie, studiował w Niemczech i Włoszech
prawo rzymskie. Był wykładowcą w Lipsku; podczas
Wiosny Ludów angażował się w niepodległościowe
wałki północnych prowincji niemieckich. W 1852
roku wyjechał do Zurychu, gdzie zaczął pisać dzieło
swego życia —
Historię Rzymu.
Pracował również na
uczelniach we Wrocławiu i w Berlinie; był posłem
w parlamencie, potem w Reichstagu. Pozostawił także
po sobie
Rzymskie prawo konstytucyjne
i
Rzymskie jrrawo karne.
Był w swej
dobie wybitnym historykiem, lecz zarówno on, jak i Eucken, Bergson, Churchill
i Russell są na liście literackich laureatów Nagrody Nobla traktowani raczej jako
„przypadkowi goście".
Björnstjerne Björnson (1832-1910)
— urodził się w rodzinie pastora; od 17 roku życia za-
mieszkał w Oslo i rozpoczął pracę dziennikarską. Szybko
został w swym kraju czołowym recenzentem teatralnym,
potem dyrektorem i reżyserem najważniejszych teatrów.
Björnson dużo podróżował po Europie; był zagorzałym
działaczem chrześcijańskim i społecznym, także oświato-
wym; założycielem sieci uniwersytetów ludowych. Reda-
gował wiele postępowych czasopism, sprzyjających ide-
om rewolucyjno-demokratycznym i pacyfistycznym. Był
rzecznikiem prymatu nordyckiej kultury; zagorzale propa-
gował nordycką historię i folklor. Jego twórczość wypeł-
niała tematyka religijna i obyczajowa, rodzinna, wychowawczo-edukacyjna, spo-
łeczna i polityczna. Pozostawił po sobie liczne powieści, dramaty i zbiory wier-
szy. Najważniejsze utwory:
Kulawa Hulda
(1858),
Król Sverri
(1861),
Ame
( 1860),
Wiersze i pieśni
( 1870),
Bankructwo
( 1875),
Rękawiczka
( 1883),
Po-
nad siły
(1886). Był pierwszym norweskim laureatem literackiej Nagrody
Nobla.
1904
Frédéric Mistral
(1830-1914)
— urodził się w bogatej chłopskiej rodzinie pod Avigno-
nem. Ukończył studia prawnicze w Aix, lecz nie chciał po-
święcić się karierze zawodowej i nigdy nie zdradził wsi dla
miasta. Powrócił w swe rodzinne strony i całe życie oddał
twórczości literackiej, opętany jedną podstawową ideą: kul-
tywowaniem tradycji i kultury prowansalskiej. Pisał w języ-
ku prowansalskim. Jego śladem poszło wielu lokalnych poe-
tów i literatura prowansalska w drugiej połowie XIX wieku
przeżyła swój renesans; ceniono ją w całej Europie. Mistral
był autorem wielu poematów i sielanek, w których opisy-
wał pejzaże, legendy, obyczaje i zdarzenia swej ukochanej
krainy. Najważniejsze utwory to:
Mirejo
(1859),
Calendau
(1867),
Złote wyspy
(1875),
Królowa Joanna
(1890),
Zbiór oliwek
(1912). Był drugim francuskim
laureatem literackiej Nagrody Nobla.
1904
José Echegaray y Eisaguirre
(1832-1916)
— był pierwszym hiszpańskim laureatem literackiej Nagro-
dy Nobla i podzielił ją w 1904 roku z Frédéricem Mistra-
lem. Inżynier, europejskiej sławy matematyk, ekonomista,
polityk, minister resortu gospodarki narodowej w rządzie
hiszpańskim, także resortu robót publicznych, handlu i fi-
nansów, poza tym wieloletni deputowany do Kortezów.
Debiutował na niwie literackiej dopiero w wieku 42 lat
i został wybitnym, popularnym dramatopisarzem, którego
sztuki były grane na deskach całej Europy. Uważa się, że
twórczość ta stanowiła dla teatru ogniwo przejściowe po-
między modelem dramatu Calderona a Ibsena. Pozostawił
po sobie ponad 60 dramatów i komedii, z których najbardziej znane to:
Żona
mściciela
(1874),
W rękojeści szpady
(1875),
Głupota czy świętość
(1877),
Wielki Galeoto
(1881) oraz
Syn Don Juana
(1892). Od 1894 roku dramaturg
był członkiem Hiszpańskiej Akademii Królewskiej.
1905
Henryk Sienkiewicz
(1846-1916)
— urodził się na Podlasiu, lecz wychował w Warszawie.
Studiował prawo, medycynę, historię, polonistykę, w su-
mie jednak od 1871 roku został dziennikarzem i wypeł-
niał swymi felietonami łamy stołecznych czasopism. De-
biutował w 1872 roku powieścią pt.
Na marne.
W latach
1876-1878 Sienkiewicz był korespondentem „Gazety
Polskiej" w USA; odbył też podróże po Francji i Wło-
szech. Ostatnie dwudziestolecie XIX wieku to pasmo au-
torskich sukcesów Sienkiewicza, czas licznych wojaży,
m.in. do Afryki. Nie tylko pisał „ku pokrzepieniu serc",
lecz również działał na patriotycznej niwie, stając się
autorytetem moralnym Polaków i wzorcem obywatelskich cnót. Zmarł w Szwaj-
carii, gdzie organizował Komitet Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Autor licz-
nych nowel i powieści, m.in.:
Trylogia
(1882-1888),
Bez dogmatu
(1891),
Ro-
dzina Połanieckich
(1895),
Krzyżacy
(1900),
W pustyni i w puszczy
(1911)·
Nagrodę Nobla — pierwszy spośród Polaków — otrzymał za powieść
Quo vadis
(1896), która najbardziej na świecie go rozsławiła.
1906
Giosue Carducci
(1835-1907)
— ukończył w Pizie studia humanistyczne i został nauczy-
cielem. Gdy miał 25 lat, objął katedrę literatury włoskiej na
uniwersytecie w Bolonii i cieszył się dużym autorytetem
jako uczony. W 1876 roku został wybrany na posła do par-
lamentu, a następnie na senatora. Jako polityk był republi-
kaninem i gorącym zwolennikiem Garibaldiego. Większość
swych wierszy poświęcił tematyce patriotyczno-obywatel-
skiej, sporo wątków czerpiąc ze starożytności. Był entuzja-
stą klasycznej literatury rzymskiej i włoskiej; ich propagato-
rem. Idee rewolucyjno-demokratyczne, wałka z tyranią i an-
tyklerykalizm — to główne przesłania poezji Carducciego.
Bez wątpienia wykreował się na poetę historycznego sumienia swoich rodaków
i stał się czołowym trybunem i retorem włoskiego patriotyzmu. Najważniejsze
tomy wierszy to:
Rymy
(1857),
Lenia Gravia
(1871),
Jamby i epody
(1879),
Rymy nowe
(1887),
Rymy i rytmy
(1899). Carducci był pierwszym włoskim
laureatem literackiej Nagrody Nobla.
1907
Rudyard Kipiling
( 1865-1936)
— urodził się w Bombaju jako syn znanego artysty i bada-
cza kultury hinduskiej. Zdobył wykształcenie w rodzimej
Anglii i w 1883 roku powrócił do Indii, gdzie zajął się
dziennikarstwem i stawiał pierwsze kroki jako pisarz. Po-
tem podróżował niemal po całym świecie i na cztery lata
osiadł w USA, gdzie powstały jego najgłośniejsze utwory.
Był pisarzem głoszącym — w poezji i w prozie — chwałę
imperium królowej Wiktorii, ale przy okazji stworzył cie-
kawy dokument literacki wojskowo-urzędniczych środo-
wisk kolonialnych i wielce atrakcyjne, przygodowe, eg-
zotyczne fabuły, czytane po dziś dzień głównie przez
młodzież. Najgłośniejsze utwory:
Księga dżungli
(1894),
Puk zPukowej Górki
(1906),
Kim
(1901). Był też autorem kilku tomów wierszy i poematów. Pierw-
szy angielski laureat literackiej Nagrody Nobla.
1908
Rudolph Euchen (1846-1926)
— pochodził z drobnomieszczańskiego środowiska, lecz
ukończył w Getyndze studia z zakresu filozofii klasycznej
i historii starożytnej. Uzyskał doktorat i objął katedrę filo-
zofii na uniwersytecie w Bazylei. Lata 1874-1920 to
okres jego profesury w Jenie; potem prowadził wykłady
w Anglii i USA. Był nie tylko historykiem filozofii, ale i sa-
modzielnym myślicielem — pracował nad stworzeniem
idealistycznej teorii bytu. Pozostawił po sobie m.in. na-
stępujące dzieła:
Fundamentalne pojęcia współczesnej
myśli filozoficznej
(1878),
Problem życia ludzkiego
w oczach wielkich myślicieli
( 1890),
Walka o życie du-
chowe
( 1896),
Istota religii
( 1901 ). Dziś Eucken należy do zupełnie zapomnia-
nych postaci i uczonych. Był drugim niemieckim laureatem literackiej Nagrody
Nobla i panuje opinia, że stanowił jedną z największych pomyłek Akademii Szwe-
dzkiej.
1909
Selma Lagerlöf (1858-1940)
— pochodziła z arystokratycznej rodziny; wskutek dziecięcej
choroby cierpiała na trwałe kalectwo. Ukończyła w 1882 roku
seminarium nauczycielskie i podjęła pracę pedagogiczną.
W ostatniej dekadzie ubiegłego stulecia zaczęła intensywnie
pisać. Jej książki zyskały sobie ogromną popularność. Lagerlöf
mieszkała w rodzinnym dworku w Morbacka, skąd wyruszała
w swe liczne podróże, m.in. na Sycylię czy Bliski Wschód.
W ostatnim okresie życia była aktywistką ruchów feministycz-
nych i pacyfistycznych; pomogła też wielu intelektualistom
wydostać się z faszystowskich Niemiec. Najbardziej znane książki
Selmy Lagerlöf to:
Dziwy Antychrysta
(1897),
Legendy Chry-
stusowe
(1903),
Ojczyzna Liljecrony
(1911),
Cesarz Portugalii
(1914),
Podrzutek
(1918) oraz trylogia powieściowa o rodzie Löwensköldow (1925—
-1928). Pisarka była też autorką wielu książek dla dzieci, spośród których świa-
tową sławę przyniosła jej
Cudowna podróż
(1907). Otworzyła listę szwedzkich
laureatów literackiej Nagrody Nobla.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • mement.xlx.pl

    • Tematy