Majątek Obrotowy

Majątek Obrotowy, Studia, Podstawy Zarządzania

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Podstawy teoretyczne zarz
ą
dzania maj
ą
tkiem obrotowym
63
2. Podstawy teoretyczne zarz
ą
dzania maj
ą
tkiem obrotowym
2.1.
Maj
ą
tek obrotowy – wprowadzenie
2.1.1.
Maj
ą
tek obrotowy jako składnik aktywów przedsi
ę
biorstwa
Pojecie majątku moŜe być róŜnie definiowane. Według
Uniwersalnego słownika
j
ę
zyka polskiego
majątek moŜna zdefiniować jako ogół dóbr naleŜących do danej osoby albo
instytucji, stan posiadania, mienie o charakterze ruchomym lub nieruchomym.
113
W literaturze przedmiotu utrwalił się podział na majątek trwały i obrotowy. Przedmiotem
zainteresowania w pracy jest właśnie ta druga forma.
Ross, Westerfield i Jordan definiują majątek obrotowy jako taki majątek, którego
Ŝycie ekonomiczne trwa krócej niŜ rok, co oznacza, Ŝe w ciągu 12 miesięcy będzie on
zamieniony na gotówkę.
114
Według Bienia majątek obrotowy uczestniczy w cyklicznie
powtarzających się operacjach gospodarczych o okresach nie przekraczających roku.
Składniki majątku obrotowego ze względu na charakter moŜna podzielić na:
·
rzeczowy (zapasy) i
finansowy (gotówka, papiery wartościowe, naleŜności).
Tak samo jest klasyfikowany majątek obrotowy w nauce o przedsiębiorstwie.
115
Składniki
rzeczowe wymagają ponoszenia kosztów zamroŜonego w nich kapitału tak samo jak składniki
o charakterze finansowym. Dodatkowo ich utrzymanie obciąŜone jest większym ryzykiem,
gdyŜ zanim zostaną zamienione na gotówkę, przechodzą szereg faz przejściowych.
116
Majątek
obrotowy najogólniej moŜna dzielić na majątek obrotowy, który:
·
jest ujmowany w aktywach w bilansie,
·
nie jest ujmowany w aktywach w bilansie.
Pierwsza kategoria majątku obrotowego znajduje się w aktywach bilansu, którego układ
S.A. Ross, R.W. Westerfield, B.D. Jordan,
Finanse przedsi
ę
biorstw
, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa
1999, s. 37.
115
Podstawy nauki o przedsi
ę
biorstwie
, pod red. J. Lichtarskiego, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we
Wrocławiu, Wrocław 2003, s. 155-169.
116
W. Bień,
Zarz
ą
dzanie finansami przedsi
ę
biorstwa,
Difin, Warszawa 2002, s. 211.
·
113
Uniwersalny słownik j
ę
zyka polskiego
, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, t. 2, s. 532.
114
64
Podstawy teoretyczne zarz
ą
dzania maj
ą
tkiem obrotowym
określa ustawa o rachunkowości. W ustawie z 29 września 1994 r. o rachunkowości pojęcie
majątku obrotowego obejmowało:
·
Poz. B.I. Zapasy.
·
Poz. B.II. NaleŜności i roszczenia.
·
Poz. B.III. Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu.
·
Poz. B.IV. Środki pienięŜne.
Po wejściu w Ŝycie znowelizowanej ustawy z 09 listopada 2000 r. pojęcie majątku
obrotowego zostało zastąpione szerszym pojęciem aktywów obrotowych. Do
dotychczasowych składników majątku obrotowego dołączono krótkoterminowe rozliczenia
międzyokresowe. W związku z tym z nowego układu bilansu do majątku obrotowego zalicza
się następujące składniki aktywów obrotowych:
·
Poz. B.I. Zapasy.
·
Poz. B.II. NaleŜności krótkoterminowe.
·
Poz. B.III. Inwestycje krótkoterminowe.
Do drugiej grupy majątku obrotowego naleŜą te jego składniki, które nie zostały ujęte
w aktywach bilansu.
117
W rachunkowości według aktualnego prawa bilansowego pojęcie majątku obrotowego
zostało zastąpione aktywami obrotowymi. JednakŜe rozumienie aktywów obrotowych jest
szersze niŜ dotychczasowe ujęcie majątku obrotowego. Jak pokazano na rysunku 2.1.1,
aktywa obrotowe obejmują dotychczasowe składniki majątku obrotowego jak i krótko-
terminowe rozliczenia międzyokresowe.
Z a p a s y
N a l eŜn ośc i
Śr o d k i p i e n ięŜn e
Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu
M a jąt e k o b r o t o w y
Krótko terminowe rozliczenia okresowe
A k t y w a o b r o t o w e
Rysunek 2.1.1. Relacje mi
ę
dzy maj
ą
tkiem obrotowym a aktywami obrotowymi.
Ź
ródło: opracowanie własne
117
MoŜna tu np. zaliczyć naleŜności, na które zostały utworzone rezerwy zaliczone w cięŜar pozostałych kosztów
operacyjnych, czyli takie składniki majątku obrotowego, które nie zostały ujęte w aktywach bilansu, a jednocześnie
o odpowiadającą im wielkość zostały pomniejszone pasywa za pośrednictwem wyniku finansowego.
Podstawy teoretyczne zarz
ą
dzania maj
ą
tkiem obrotowym
65
W rachunkowości przez wiele lat funkcjonowało pojęcie majątku obrotowego. Przed Ustawą
o rachunkowości z 1994 r. do majątku obrotowego zaliczano zapasy, naleŜności, środki
pienięŜne, papiery wartościowe oraz rozliczenia międzyokresowe. Ustawa z 1994 r. zawęziła
pojęcie majątku obrotowego do zapasów, naleŜności, środków pienięŜnych i papierów
wartościowych, tworząc niezaleŜną pozycję z rozliczeń międzyokresowych. Według nowej
ustawy o rachunkowości pojęcie majątku obrotowego zostało zmienione na pojęcie aktywów
obrotowych, przy czym rozszerzono je o tę część rozliczeń międzyokresowych, która ma
charakter krótkoterminowy.
Dylemat, który się pojawia w kontekście niniejszej pracy, jest następujący: jakim
zbiorczym pojęciem naleŜy się posłuŜyć do określenia obszaru, które obejmowało takie
składniki aktywów, jak zapasy, naleŜności oraz środki pienięŜne i ich ekwiwalenty. Nasuwają
się dwa rozwiązania:
-
posłuŜyć się pojęciem:
maj
ą
tek obrotowy
,
-
posłuŜyć się pojęciem:
aktywa obrotowe
.
Najpierw naleŜy się zastanowić, czy nie naleŜy rozszerzyć obszaru zainteresowań
o krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe. Rozszerzenie zakresu zainteresowań
o krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe wydaje się niecelowe w kontekście koncepcji
zarządzania wartością przedsiębiorstwa -
VBM
. Wynika to dwóch przyczyn. Po pierwsze
z faktu, iŜ rozliczenia międzyokresowe są zabiegiem księgowym, który ma zapewnić
współmierność przychodów i związanych z nimi kosztów.
118
Po drugie, jedna z naczelnych
zasad rachunkowości: zasada współmierności kosztów i przychodów w niektórych metodach
pomiaru kreacji wartości przedsiębiorstwa (np. opartych na przepływach pienięŜnych)
wykorzystywanych w koncepcji zarządzania wartością przedsiębiorstwa nie jest respekto-
wana. Oznacza to, Ŝe z punktu widzenia tych metod pozycja „Krótkoterminowe rozliczenia
międzyokresowe” w aktywach nie miałaby racji bytu.
Za pojęciem
maj
ą
tku obrotowego
(pierwsze rozwiązanie) przemawiają następujące
argumenty:
·
pojęcie to utrwaliło się w świadomości wielu osób, zarówno teoretyków jak
i praktyków,
·
praca będzie wykorzystywała dane z bilansów przedsiębiorstw od 1991 r. do 2003 r.,
w których w dłuŜszym okresie posługiwano się tym właśnie określeniem,
118
Na pozycję „Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe” składają się m.in. opłacone z góry na przyszły
rok obrotowy czynsze, ubezpieczenia, prenumeraty, przygotowania nowej, jeszcze niepodjętej produkcji .
66
Podstawy teoretyczne zarz
ą
dzania maj
ą
tkiem obrotowym
·
obejmuje dokładnie zakres tych pojęć, których dotyczy praca.
Przeciw pierwszemu rozwiązaniu przemawia to, Ŝe:
·
pojęcie to przestało być aktualne w rachunkowości.
Za pojęciem
aktywa obrotowe
(drugie rozwiązanie) przemawia następujący argument:
·
pojęcie to jest aktualnie uŜywane w bilansie.
Przeciw drugiemu rozwiązaniu przemawia to, Ŝe:
obejmuje szerszy zakres pojęć niŜ ten, których dotyczy praca.
Zdaniem autora, z przytoczonych argumentów wynika, Ŝe w niniejszej pracy właściwe jest
·
uŜywanie pojęcia
maj
ą
tek obrotowy
. Przemawia za tym przede wszystkim fakt, iŜ obejmuje
ono dokładnie ten zakres pojęć, którego dotyczy praca (zapasy, naleŜności, środki pienięŜne
i ich ekwiwalenty).
Przedmiotem zainteresowania w pracy jest zarządzanie majątkiem obrotowym,
rozumiane jako spójne działanie w ramach zarządzania zapasów, naleŜności oraz środków
pienięŜnych i ich ekwiwalentów, którego efektem jest zwiększanie wartości dla właścicieli
przedsiębiorstwa.
W literaturze przedmiotu szeroko prezentowana jest kwestia zarządzania majątkiem
obrotowym.
119
Zamiennie z pojęciem majątku obrotowego uŜywa się równieŜ określeń:
kapitał pracuj
ą
cy
(
working capital
) i
kapitał obrotowy
. Kapitał pracujący jest raczej
jednoznacznie rozumiany jako suma takich aktywów krótkoterminowych, jak środki
pienięŜne, naleŜności, zapasy. Pojęcie kapitału obrotowego nie jest jednoznacznie rozumiane.
W definicji Brighama i Gapenskiego
kapitał obrotowy, zwany czasami kapitałem obrotowym
brutto, oznacza aktywa bieŜące.
120
Tego samego zdania jest Leahigh, dla którego kapitał
obrotowy stanowi łączną sumę środków obrotowych będących w posiadaniu
przedsiębiorstwa.
121
Inną opinię prezentuje Fedorowicz, dla którego kapitał obrotowy oznacza
źródła finansowania majątku obrotowego przedsiębiorstwa.
122
Czekaj i Dresler podobnie
definiują kapitał obrotowy brutto: jako ogół źródeł finansowania majątku obrotowego.
123
Z kolei dla Rossa, Westerfielda i Jordana pojęcie kapitału obrotowego obejmuje
krótkoterminowe aktywa i zobowiązania firmy.
124
ZbliŜoną definicję podają Breadley
i Myers, dla których kapitał obrotowy to suma majątku obrotowego i zobowiązań
Zob. Z. Fedorowicz,
Finanse przedsi
ę
biorstwa,
Poltext, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2000, s. 149.
120
E.F. Brigham, L.C. Gapenski,
Zarz
ą
dzanie finansami,
PWE Warszawa 2000, t. 2, s. 114
121
D.J. Leahigh,
Zarz
ą
dzanie finansami
, PWE Warszawa 1999, s. 109.
122
Z. Fedorowicz,
Finanse …
wyd. cyt., s. 149.
123
J. Czekaj, Z. Dresler,
Zarz
ą
dzanie finansami przedsi
ę
biorstw Podstawy teorii,
Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 1999, s. 118
124
S.A. Ross, R.W. Westerfield, B.D. Jordan,
Finanse ...
wyd. cyt., s. 21
119
Podstawy teoretyczne zarz
ą
dzania maj
ą
tkiem obrotowym
67
bieŜących.
125
Jeszcze inaczej widzą to pojęcie Shim i Siegel, którzy utoŜsamiają pojęcie
kapitału obrotowego z kapitałem obrotowym netto.
126
Z powyŜszych rozwaŜań wynika, Ŝe istnieje wiele podejść do pojęcia kapitału
obrotowego. Zdaniem autora, w rozstrzygnięciu, jak naleŜy definiować pojęcie kapitału
obrotowego, moŜe pomóc definicja kapitału, który w polskim języku oznacza źródła
finansowania. W związku z tym logiczne wydają się definicje Czekaja, Dreslera
i Fedorowicza. Definicje Rossa, Westerfielda i Jordana oraz Breadleya i Myersa,
rozszerzające pojęcie kapitału obrotowego na majątek obrotowy, naleŜy być moŜe rozumieć
z punktu widzenia problemów, jakie moŜna napotkać w procesie zarządzania tym obszarem.
Wydaje się oczywiste, Ŝe zarządzanie źródłami finansowania majątku obrotowego nie jest
moŜliwe w oderwaniu od składników majątku obrotowego. Tak samo trudno wyobrazić sobie
zarządzanie majątkiem obrotowym, jak równieŜ innymi aktywami, i podejmowanie
racjonalnych decyzji w oderwaniu od źródeł finansowania aktywów. W związku z tym
zarządzanie majątkiem obrotowym będzie obejmować nie tylko aktywa, ale równieŜ źródła
ich finansowania. Wynika stąd, Ŝe z racji wspólnego obszaru pojęcia: zarządzania majątkiem
obrotowym i zarządzania kapitałem obrotowym moŜna traktować wymiennie. JednakŜe
zdaniem autora niniejszej pracy, róŜnica tkwi w rozłoŜeniu akcentów. Autor przyjął definicję
zarządzania majątkiem obrotowym, według której jego wielkość i struktura winny być
budowany zgodnie z potrzebami przedsiębiorstwa z uwzględnieniem kosztu źródeł
finansowania. Jednocześnie autor zdaje sobie sprawę, Ŝe trudno znaleźć jednoznaczny, nie
kontrowersyjny termin obejmujący omawianą problematykę.
2.1.2.
Charakterystyka maj
ą
tku obrotowego polskich przedsi
ę
biorstw
W polskich przedsiębiorstwach największy udział w aktywach ma majątek trwały
(62%), ale majątek obrotowy, który stanowi 36%, ma jednak większą dynamikę wzrostu
(tabela 2.1.1).
127
Dane GUS - badania za okres 1999-2000 opracowane na podstawie 46 332 bilansów finansowych
i rachunków zysków i strat, które wpłynęły do urzędów statystycznych. Jednostki sektora prywatnego stanowiły
90,4% zbiorowości i udział ten zwiększył się o 0,2 pkt. w stosunku do 1999 roku. Badaniem objęto prowadzące
działalność gospodarczą osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby
fizyczne zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych, o liczbie pracujących 10 i więcej osób,
z wyłączeniem banków, biur (domów) maklerskich, przedsiębiorstw ubezpieczeniowych, szkół wyŜszych,
indywidualnych gospodarstw rolnych oraz podmiotów niekomercyjnych.
125
R.A. Brealey, S.C. Myers,
Podstawy finansów przedsi
ę
biorstw,
t. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1999, s. 1409.
126
J.K. Shim, J.G. Siegel,
Dyrektor finansowy,
Dom wydawniczy ABC, Kraków 2001, s. 229.
127
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

mement.xlx.pl