Makro

Makro, Makro I

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Podstawowe poj
ħ
cia i kategorie makroekonomiczne oraz czynniki wzrostu gospodarczego.
Makroekonomia – zajmuje się analizą gospodarki jako całości i bada czynniki wpływające np.: na poziom
globalnej produkcji i konsumpcji w danej gospodarce ogólną wielkość cen, globalne zatrudnienie i poziom
inwestycji, a także dochody i wydatki budżetu państwa. Dlatego stwierdza się, że
makroekonomia bada zagregowane wielkości w kontekście całej gospodarki.
Makroekonomia decyduje o poziomie kształtowania się podstawowych wskaźników
makroekonomicznych łącznie z tempem wzrostu gospodarczego oraz kształtuje poziom życia narodów. Do
zagadnień, którymi zajmuje się makroekonomia należą:
1) produkt narodowy brutto ( PNB )
2) inflacja
3) bezrobocie
4) bilans płatniczy w połączeniu z bilansem handlowym
Wydatki na dobra i usługi = 5000 zł.
Oszczędności
Dobra i usługi
Wydatki na
2000 zł
inwestycje 2000 zł
Gospodarstwa
domowe
Przedsi
ħ
biorstwa
Usługi czynników produkcji
Dochody czynników produkcji = 7000 zł
Z punktu widzenia makroekonomii najważniejsze są cztery cele:
1) produkcja
- wysoka stopa wzrostu
- wysoki poziom w stosunku do rozporządzalnego kapitału
2) zatrudnienie
- wysoki poziom zatrudnienia
- niskie bezrobocie
3) stabilność poziomu cen przy swobodnej grze sił rynkowych
4) bilanse zagraniczne:
- równowaga eksportu i importu
- stabilność kursu waluty
Bardzo ważne są też cztery podstawowe narzędzia, którymi makroekonomia się posługuje:
1) polityka fiskalna
- wydatki publiczne
- podatki
2) polityka monetarna
- kontrola podaży pieniądza wywierająca wpływ na stopę procentową
3) polityka dochodowa
4) stosunki międzynarodowe
- polityka handlu zagranicznego
- interwencjonizm w odniesieniu do kursów walutowych
1
Makroekonomia
Z punktu widzenia makroekonomii najważniejsze są cztery cele:
Bardzo ważne są też cztery podstawowe narzędzia, którymi makroekonomia się posługuje:
Jedną z najlepszych miar poziomu produkcji w gospodarce jest produkt narodowy
brutto, który może być rozpatrywany w dwóch pojęciach. Jeżeli PNB jest wyrażony w cenach bieżących to
mówimy, że jest to PNB nominalny
PNB nominalny. Natomiast PNB realny
PNB realny
tętno gospodarki narodowej.
W okresie największego kryzysu gospodarczego w latach 1929 –33 doszło na wskutek spadku
produkcji do spadku zatrudnienia i wzrostu bezrobocia. Analizując to zjawisko też w przyszłości dla wielu
krajów stwierdzono, że kiedy produkcja i zatrudnienie są na wysokim poziomie to wzrasta inflacja, natomiast
przy wysokim bezrobociu inflacja przygasa.
Często wyodrębnia się tzw. naturalną stopę bezrobocia
tętno gospodarki narodowej
naturalną stopę bezrobocia, która aktualnie w USA wynosi
ok.. 5% ogółu całej siły roboczej. Stwierdzono, że gdy następowałby spadek bezrobocia poniżej tej stopy to
inflacja zaczęłaby wzrastać.
Jeżeli naturalna stopa bezrobocia odpowiada tendencjom rozwojowym w PNB to mówimy, że mamy do
czynienia z produktem potencjalnym
naturalną stopę bezrobocia
produktem potencjalnym. Jest to najwyższy poziom PNB, do którego utrzymania zdolna jest dana
gospodarka bez wywoływania inflacji. Pojawiająca się różnica między produktem potencjalnym, a realnym
stanowi tzw. lukę PNB
produktem potencjalnym
lukę PNB i oznacza ona ilość dóbr i usług, którą traci gospodarka z powodu nadmiernego
bezrobocia.
W przypadku USA największa luka PNB wystąpiła w latach 30 oraz 60.
Wielu autorów uważa, że luki w PNB nie muszą być wynikiem złej polityki finansowej państwa, lecz mogą być
też skutkiem wcześniejszego zwalczania inflacji, co często wiąże się z uruchomieniem inwestycji na rzecz de
inflacji.
Kształtowanie się zatrudnienia i bezrobocia z punktu makroekonomii.
Zagadnieniem tym zajmował się Anglik J. M. Keynes i odnosił to do wielkiego kryzysu gospodarczego
lat 1929 – 33. Jego celem było wyjaśnienie mechanizmów bezrobocia i sposobów jego zwalczania. W założeniu
tym Keynes podważył koncepcję Smitha dotyczącą „niewidzialnej ręki rynków”.
Relacje jakie występują między zasobami siły roboczej obejmują: zasoby w wieku produkcyjnym, zdolne do
pracy i gotowe do jej podjęcia na typowych warunkach dla danej gospodarki. Natomiast relacja jaka występuje
między siłą roboczą i ludnością w wieku produkcyjnym określana jest jako współczynnik aktywności
współczynnik aktywności
zawodowej. Do czynników wpływających na wielkość tego współczynnika zaliczamy:
a) poziom i wielkość płac
b) model rodzinny
c) możliwość znalezienia pracy
Zasoby siły roboczej są sumą zatrudnienia i bezrobocia ( Sr = Z + B
Sr = Z + B ). Natomiast współczynnik aktywności
zawodowej wyraża się wzorem
a
z
= Sr / lp
= Sr / lp
, gdzie lp oznacza ludność w wieku produkcyjnym
Bezrobocie możemy określić wzorem
B = a
z
* lp
* lp
– Z
Z
Obok tych miar absolutnych występują też miary relatywne, do których zaliczamy stopę
bezrobocia
b =
Sr
* 100%
* 100%
Bezrobocie jest to zjawisko polegające na tym, że część ludności w wieku produkcyjnym, zdolnej do pracy i
gotowej do jej podjęcia, pozostaje bez pracy mimo prób jej znalezienia. Definicja ta w skali świata nie jest
jednoznacznie interpretowana i w Wielkiej Brytanii od 1972 roku wielkość bezrobocia jest szacowana na
podstawie ilości ludności otrzymujących zasiłki dla bezrobotnych.
Inną zasadę stosuje się w USA, gdzie wielkość bezrobocia szacuje się na podstawie badań ankietowych.
W Polsce są stosowane dwie metody szacowania wielkości bezrobocia:
1) metoda szacunkowa, którą przeprowadza Urząd Pracy i zalicza do bezrobotnych:
2
PNB realny jest skorygowany o poziom inflacji w danym kraju.
Uwagę zwraca się na znaczenie PNB realnego, który jest określany jako tętno gospodarki narodowej
PNB nominalny
lukę PNB
Kształtowanie się zatrudnienia i bezrobocia z punktu makroekonomii.
zawodowej
Sr = Z + B
Z
B
Sr
SSr
a) osoby zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia
b) osoby pozostające bez pracy i nie uczące się w szkole z wyłączeniem szkół wieczorowych
i zaocznych
c) osoby zarejestrowane w Urzędzie Pracy
2) metoda BAEL ( badanie aktywności ekonomicznej ludności ) – według niej do osób bezrobotnych
zaliczamy te osoby, które spełniają warunki:
a) w okresie badanego tygodnia nie pracują
b) aktywnie poszukują pracy
c) są gotowe podjąć pracę w danym tygodniu lub tygodniu następnym
Między jedną a drugą metodą wystąpiły rozbieżności i tak w 1994 roku oszacowano, że według metody BAEL
bezrobocie wynosi 2,7 mln. osób, natomiast według Urzędu Pracy bezrobocie wynosi 2,5 mln. osób.
Można stwierdzić, że zmiana bezrobocia jest różnicą pomiędzy wielkością napływu a odpływu siły roboczej.
Spotyka się różne klasyfikacje bezrobocia, ale najczęściej wymienia się jako przyczynę bezrobocia zmiany
strukturalne w gospodarce, które mogą powodować wzrost skali bezrobocia w sytuacji nierównowagi i
równowagi rynku pracy.
Bezrobocie może przyjąć dwie postacie:
1) bezrobocia strukturalnego
2) bezrobocia frykcyjnego
Bezrobocie strukturalne powstaje w warunkach niedopasowania struktury podaży i popytu na siłę
roboczą w aspekcie:
a) kwalifikacyjnym
b) zawodowym
c) regionalnym
Bezrobocie frykcyjne jest charakterystyczne dla gospodarek wysoko rozwiniętych, gdzie istnieją
niedopasowania ilości miejsc pracy do ilości wolnej siły roboczej. Zawsze bowiem musi upłynąć pewien okres
czasu zanim bezrobotni znajdą pracę.
W trakcie analiz udowodniono, że stopa bezrobocia ma wpływ na okres trwania bezrobocia i tak im
jest ona większa, tym dłużej trwa bezrobocie w kraju.
Rynek pracy wykazuje się typowymi zależnościami w przypadku równowagi i stanowi, że jest to punkt
przecięcia się krzywej popytu i podaży na pracę przy określonej stawce płac realnych.
Stawka płac realnych
P
pp
P
dp
w %
A B
P
łr1
P
łr0
C
S
r2
S
r0
S
r1
Siła robocza
Według neoklasyków sytuacja ta jest związana z tzw. bezrobociem dobrowolnym, gdyż przez działalność
związków zawodowych robotnicy wywalczyli wyższą stawkę płac realnych na poziomie P
łr1
, jednak ta
zwiększona stawka płac wywołała na odcinku AB powstanie dodatkowego bezrobocia.
Teorie te zostały rozbudowane w odniesieniu do naturalnej stopy bezrobocia i sformułowane przez P. E.
Phelpsa i M. Friedmana. Dopuszczali oni istnienie bezrobocia w równowadze, które określili bezrobociem
naturalnym. Przyczyn tego bezrobocia doszukiwali się w niedoskonałym funkcjonowaniu rynków, a zwłaszcza:
1) niepełnej informacji co do wolnych miejsc pracy
2) w niedoskonałej mobilności siły roboczej
3) w zakresie ograniczonym występowania konkurencji z powodu istnienia zasiłku, płac
nominalnych
i dlatego państwo powinno dążyć do stworzenia mechanizmów rynków oraz dążyć do usprawnienia rynku
pracy.
3
Odwrotne poglądy reprezentowali keyniści, którzy postulowali o konieczności ingerencji państwa w
procesy gospodarcze, a zwłaszcza w kształtowanie się bezrobocia. I tak państwo powinno kształtować
popyt na towary za pomocą instrumentów fiskalnych i pieniężnych. Twierdzili oni, że w sytuacji braku popytu
na asortyment producenci:
1) ograniczają produkcję i zatrudnienie
2)
pojawia się trwałe bezrobocie w postaci nadwyżki popytu nad podażą siły roboczej, która nie
może być zlikwidowana przez działanie mechanizmów rynkowych. Sytuację tę przedstawia
keynesistowskie ujęcie bezrobocia na rysunku
Stawka płac
P
pp
P
pd
A
P
łr0
C
S
r1
S
r0
Siła robocza
Według tego ujęcia przyjęto, że podaż siły roboczej jest stała (P
dp
) i kształtuje się na poziomie S
r0
. Gdyby
przyjęto ponadto, że odpowiada jej popyt na poziomie S
r0
przy poziomie płacy P
łr0
, wówczas równowaga ustali
się w punkcie C. W przypadku, gdy nastąpi spadek popytu, a tym samym i podaży towarów, to wówczas
producenci zmniejszą zatrudnienie siły roboczej i jej poziom spadnie z S
r0
do S
r1
. Może temu towarzyszyć
wzrost płacy, natomiast odcinek S
r0
S
r1
ukazuje wielkość bezrobocia.
Powszechny jest pogląd, że na stopę bezrobocia w sposób bezpośredni oddziaływują instrumenty
makroekonomii:
1) fiskalne ( podatki, wydatki budżetowe )
2) pieniężne ( stopa procentowa, podaż pieniądza )
Wszystkie one stymulują popyt na towary, ale na stopę bezrobocia wpływ ma także polityka
mikroekonomiczna:
1) tworzenie przez państwo dodatkowych miejsc pracy
2) substydiowanie zatrudnienia
3) finansowanie przez państwo szkoleń zawodowych
4) świadczenie przez biura pracy usług pośrednictwa
5) stworzenie przez państwo zachęt do skrócenia czasu pracy
W zakresie zwalczania bezrobocia zwraca się uwagę na pasywną politykę państwa, która polega na:
1) przydzielaniu zasiłków finansowych dla bezrobotnych
2) gwarantowaniu wypłat świadczeń odszkodowawczych dla zwalnianych
3) państwo może gwarantować wypłatę zasiłków dla osób przechodzących na wcześniejszą
emeryturę
Wśród tych elementów polityki państwa duże znaczenie ma stopa kompensacji rozumiana jako stosunek
wielkości otrzymywanego zasiłku do średniej krajowej.
Najwyższy wskaźnik kompensacji ma Szwecja, Austria, Holandia, Hiszpania, a najmniejszy zbliżony do Polski
ma Wielka Brytania.
W polityce ekonomicznej państwa znaczenia ma polityka stabilizowania cen, która oznacza
utrzymywanie ich poziomu na niskiej amplitudzie wahań, tzn. odchylenia w górę i w dół nie są częste i
wysokie.
Do ogólnych wskaźników mierzenia poziomu cen w świecie służy wskaźnik CPI ( indeks cen konsumpcyjnych ).
Oznacza on porównanie ustalonego koszyka dóbr takich jak:
a) żywność
b) odzież
c) mieszkania
Ceny i inflacja.
4
d) opieka lekarska
nabywanego przez typowego konsumenta miejskiego.
Uwzględniając te wszystkie elementy koszyka mierzy się także poziom inflacji, odnosząc poziom cen z
bieżącego roku wobec roku poprzedniego.
Stopa inflacji dóbr konsumpcyjnych
( w %) =
CP I
CP I(bieżący
bieżący) - CPI
CPI (ubiegły
ubiegły)
CPI (ubiegły
ubiegły )
W warunkach gospodarki wolnorynkowej nieprawidłowe jest narzucanie przez państwo sztywnego
poziomu cen, gdyż dochodzi wtedy do wypatrzenia mechanizmów wolnorynkowych i niemożliwe staje się
osiągnięcie korzyści „ niewidzialnej ręki rynków”. W analizach inflacji wyodrębnia się jej kilka rodzajów biorąc
pod uwagę wskaźnik tempa wzrostu gospodarczego:
a) inflacja pełzająca - inflacja do 5 %
b) inflacja krocząca - inflacja od 5 do 10 %
c) inflacja galopująca - inflacja 10 do 100 %
d) hiperinflacja - inflacja powyżej 100 %
Każda inflacja niesie negatywne skutki dla rozwoju gospodarki:
1) komplikuje i wypatrza ona poziom rachunku ekonomicznego
2) inflacja osłabia skłonność do oszczędzania
3) wypatrza prawidłową redystrybucję dochodu narodowego i pod jej wpływem redystrybucja jest
przypadkowa i niekontrolowana
4) jeżeli inflacja się nasila to następuje niekontrolowany przepływ dochodów między grupami
społecznymi
Wśród teoretyków nie ma poglądu co do przyczyn wywołujących inflację i tak jedni upatrują tych
przyczyn w stronie popytowej, a inni widzą je w sferze produkcji i jest to ujęcie kosztowo – strukturalne.
Ważne jest badanie zależności między inflacją i bezrobociem. Problematykę te opisał A. W. Philips,
który udowodnił, że istnieje związek między wysokością płacy nominalnej, a poziomem bezrobocia i ujął to w
postaci tzw. krzywej Philipsa. Krzywa ta ilustrowała tezę, że między tempem wzrostu płac, a bezrobociem
istnieje tzw. zależność odwrotna, co oznacza, że w okresie wysokiej koniunktury, gdy popyt na siłę roboczą
rośnie, przedsiębiorcy zgadzają się na szybszy wzrost płac, natomiast w okresie spadku aktywności
gospodarczej i spadku popytu na siłę roboczą oraz przy wzroście bezrobocia zajmują oni w negocjacjach
sztywne stanowisko. Zjawisko to można przedstawić na rysunku:
Tempo wzrostu
płac nominalnych
w %
Stopa bezrobocia
Według Philipsa te dwie zależności mają charakter nieliniowy, tzn. że stosunkowo mały spadek stopy
bezrobocia wywołuje silny wzrost płac nominalnych.
Krzywa ta była bardzo popularna w praktyce gospodarczej w latach 60 i 70, wśród rządów wysokorozwiniętych
państw, które stawiały sobie cele:
1) zmniejszenie nadmiernej stopy bezrobocia
2) zmniejszenie tempa wzrostu inflacji
W późniejszych czasach, kiedy inflacja zaczęła wzrastać krzywa Philipsa była krytykowana. Poszczególne
państwa próbowały ją zwalczać poprzez ograniczenie popytu, jednak inflacja była na te zabiegi odporna oraz
5
CP I
bieżący
CPI
ubiegły
Stopa infla
cji dóbr konsumpcyjnych
cji dóbr konsumpcyjnych ( w %) =
( w %) =
CPI
CPI
ubiegły
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

mement.xlx.pl