Margle fukoidowe w Huwnikach, IISemestr, fizjografia, Geologia Geomorfologia Gleboznawstwo, 100 najciekawszych ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Margle fukoidowe w Huwnikach
Lokalizacja:
województwo podkarpackie
powiat przemyski
gmina Fredropol
miejscowoϾ Huwniki
5504
Region geograiczny:
Zewnêtrzne Karpaty Zachodnie
Pogórze Œrodkowobeskidzkie
Pogórze Przemyskie
Jednostka geologiczna:
Zewnêtrzne Karpaty liszowe
p³aszczowina skolska
5502
4622
4624
1
W miejscowoœci Huwniki, w skarpie prawego brzegu
doliny Wiaru, znajduje siê ods³oniêcie jednego z wa¿niejszych
ogniw liszowej formacji ropianieckiej. Le¿y ono w obszarze o
wyj¹tkowym nasyceniu osobliwoœciami przyrody o¿ywionej
i nieo¿ywionej oraz zabytkami historycznymi. Po obszarze
Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego prowadzi tu
z doliny Sanu, od Kruhela Wielkiego pod Przemyœlem, nie-
bieski, pieszy szlak turystyczny przecinaj¹cy Wiar oko³o 0,5
km na zachód od odkrywki. Jad¹c z Przemyœla mo¿na przez
Huwniki przejechaæ na po³udnie, do po³o¿onego na wzgórzu
po drugiej stronie doliny znanego oœrodka kultu religijnego,
jakim jest kompleks Kalwarii Pac³awskiej. Z wielu punktów
widokowych w jej otoczeniu, a tak¿e wczeœniej z serpentyn
szosy pokonuj¹cej zbocza góry Chyb, podziwiaæ mo¿na
wyj¹tkowe piêkno i swoisty urok tego regionu. W kierunku
zachodnim wzd³u¿ prze³omowej doliny Wiaru prowadz¹
drogi w rejon ar³amowski i do Birczy, sk¹d przejechaæ mo¿na
dalej w kierunku Sanoka, Ustrzyk i Rzeszowa. W kierunku
wschodnim Wiar przecina, ci¹gn¹ce siê z pó³nocy na po³udnie
pasmo zalesionych wzniesieñ tworz¹cych geologiczny i mor-
fologiczny brzeg Karpat liszowych, wykazuj¹cy tu gwa³towne
wygiêcie ku pó³nocy. Jest to strefa tzw. sigmoidy przemyskiej
stanowi¹cej unikatowe w skali ca³ych Karpat zjawisko tekto-
niczne. Rzeka na wysokoœci s¹siednich wsi Dubnik i Nowe
Sady, obcinaj¹c po³udniowy kraniec grzbietu góry Chyb,
wyp³ywa z w¹skiej, morfologicznej bramy na rozleg³y, p³aski
obszar zapadliska przedkarpackiego.
Ods³oniêcie powsta³o w wyniku erozyjnego podciêcia
pó³nocnego zakoñczenia grzbietu góry Ubocz. Na d³ugoœci
150 m, w wysokiej do 15 m skarpie oraz w dnie rzeki, ods³ania
siê pakiet warstw zapadaj¹cych pod niewielkim k¹tem ku
zachodowi, znanych jako margle fukoidowe z Kropiwnika. S¹
to powsta³e u schy³ku kredy (od ok. 80 do 70 mln lat temu)
ska³y nale¿¹ce do litostratygraficznego ogniwa z Wiaru,
wchodz¹cego w sk³ad formacji z Ropianki, znanej tak¿e jako
warstwy inoceramowe, a stanowi¹cej najwa¿niejsz¹ czêœæ
proilu karpackiej p³aszczowiny skolskiej. W ods³aniaj¹cym siê
proilu uwagê zwracaj¹ bia³awe lub kremowe warstwy twar-
dych, p³ytowych ska³ wapiennych, zawieraj¹cych obok kalcytu i
minera³ów ilastych znaczn¹ domieszkê biogenicznej krzemion-
ki. Wewn¹trz jasnoszarej lub be¿owej masy skalnej licznie
wystêpuj¹ fukoidy. Nadaj¹ce warstwom nazwê ciemne, prawie
czarne œlady w formie cêtek, plam, smug lub wyd³u¿onych,
bardziej regularnych klinów reprezentuj¹ tzw. bioturbacje
osadu. Formy te s¹ œladami dzia³alnoœci organizmów ¿ywych
¿eruj¹cych w bogatym w materiê organiczn¹ œwie¿o z³o¿onym
osadzie. Iloœæ fukoidów wzrasta zwykle ku stropom warstw, a
wraz z innymi typami œladów tworz¹ one zespo³y tzw. ichno-
fauny. Ich analiza dostarcza geologom cennych informacji na
temat warunków paleoœrodowiskowych panuj¹cych podczas
akumulowania osadu, takich jak np. g³êbokoœæ morza, jego na-
tlenienie i temperatura. Obok margli twardych wystêpuj¹ tak¿e
margle miêkkie. Jasnoszare, szarozielone lub be¿owe: s¹ mniej
wapniste i zwykle maj¹ wyraŸn¹ i zró¿nicowan¹ oddzielnoœæ
³upkow¹. Wraz z marglami w proilu dominuj¹ ³upki. S¹ to
zielone i szarozielone i³owce wapniste o wyraŸnym i zmiennym
z³upkowaceniu. Sekwencjê osadów uzupe³niaj¹ ska³y okrucho-
we: drobnoziarniste piaskowce i mu³owce. W poprzecznych
przekrojach ich ³awic zwracaj¹ uwagê ró¿norodne struktury
sedymentacyjne. Obok p³askiej laminacji równoleg³ej czêste s¹
warstwowania przek¹tne i konwolutne, doskonale widoczne
w ³awicach ods³aniaj¹cych siê w dnie Wiaru.
Bardzo interesuj¹cym elementem opisywanej odkrywki
s¹ dochodz¹ce do 20 cm gruboœci wk³adki ciemnych okru-
chowców ³upkowych, znanych w literaturze geologicznej
jako „makuszki” lub „makuchy”. Ich g³ównym sk³adnikiem s¹
drobne, najczêœciej kilkumilimetrowe, fragmenty czarnych
³upków bezwapnistych i w mniejszej iloœci zielonkawych
³upków s³abo wapnistych. Kilkucentymetrowe okruchy
³upków s¹ w nich rzadkie, natomiast doœæ czêste s¹ kilku-
nasto-, a nawet kilkudziesiêciocentymetrowe egzotyki ska³
wapiennych, kwarcytów, rogowców, piaskowców, margli i
py³owców a tak¿e ska³ magmowych. Geneza tych okruchow-
ców, do dziœ dyskusyjna, zwi¹zana jest najprawdopodobniej
z podmorskimi grawitacyjnymi ruchami masowymi. Efektem
takich procesów s¹ na pewno deformacje warstw, widoczne
2
3
134
Huwniki
4
w najni¿szej czêœci ods³oniêtego proilu. Porozrywane i silnie
zafa³dowane p³aty ³awic margli i okruchowców dokumentuj¹
plastyczny zeœlizg grawitacyjny pakietu warstw w obrêbie
osuwiska podmorskiego. Struktury sedymentacyjne obser-
wowane wewn¹trz ³awic bardzo drobnoziarnistych margli,
ich wyraŸna, typowo liszowa rytmika oraz nastêpstwo
zmian litologicznych w profilu wskazuj¹ce na wyraŸn¹
cyklicznoœæ procesów sedymentacji, pozwalaj¹ zaliczyæ seriê
ska³ ods³aniaj¹cych siê nad Wiarem do osadów typu liszu
wapiennego, nale¿¹cego w Karpatach do rzadkich zjawisk
sedymentologicznych. Bardzo wysoka ranga naukowa i
dydaktyczna tego ods³oniêcia potwierdzona zosta³a przez
ustanowione tu geologiczne stanowisko dokumentacyjne,
które tym samym objê³o ochron¹ prawn¹ ten wyj¹tkowo
atrakcyjnie po³o¿ony obiekt geoturystyczny.
creamy, platy layers of marls, remarkably hard due to high
content of biogenic silica, in which dark, almost black spots,
streaks or wedges can be observed. These are bioturbation
structures (ichnofossils) produced by organisms feeding in a
fresh sediment rich in organic matter. Together with other
trace fossils the “fukoids” form an ichnofauna assemblage,
which enables paleoenvironmental reconstruction of Creta-
ceous sea during the deposition of this particular succession.
Other lithologies encountered in the exposure are soft marls,
ine-grained sandstones and mudstones. Deformations oc-
curring in the lowermost part of the sequence resulted from
a submarine landslide. During gravitational sliding the fresh,
plastic layers were disrupted, strongly folded and wrapped.
Submarine gravitational movements are probably responsible
also for the characteristic, dark shale fragmentites, which
form layers up to 20 centimeters thick within the studied
succession. Apart from clasts of black and greenish shales,
these fragmentites host rounded exotics of various rocks,
up to some tens of centimeters in diameter.
The exposure in Huwniki is under protection as a docu-
mentation site of the Landscape Park of Przemyœl Foreland.
Its scientiic and educational values are enhanced by location
in the area where animated and inanimated nature objects,
and historical monumets are particularly common. Close to
the exposure the blue touristic trail crosses the scenic Wiar
River gorge and leads to Kruhel Wielki village near Przemysl,
and to the famous religious center in Kalwaria Pac³awska.
The bioturbated marls in Huwniki
One of the most important exposures of the Ropianka
Formation, which makes the principal part of the Skole Unit
in the Polish Flysch Carpathians, is located in Huwniki village.
Large outcrop, well-visible from the local road was eroded by
the Wiar River in its right bank. One of exposed lithological
units is the Late Cretcaeous sequence of bioturbated marls
which bear the local name “fukoid marls”. These marls form
15-meters-thick, ine-rhythmic, thin-bedded, calcareous
lysch succession, which is a sedimentological pecularity in
the Flysch Carpathians. The succession includes whitish and
1
2
3
4
Autorzy karty stanowiska dokumentacyjnego: P. Kamiñski i E. Michalec
Autor fotograii: A. Joniec
Stanowisko dokumentacyjne zatwierdzone w 1995 r.
Wybrana literatura: 215, 216, 217, 220, 260
135
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • mement.xlx.pl

    • Tematy