Machaj ...

Machaj Murray-Rothbard-najważniejszy-austriacki-ekonomista, Ekonomia, Machaj

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Murray Rothbard, najważniejszy austriackiekonomista?Autor:Mateusz MachajArtykuł opublikowany pierwotnie wWroclaw Economic Review,20/2 (2014),ActaUniversitatis Wratislaviensis,No 3621Ekonomia użyteczności i dobrobytu oraz ekonomiczna analiza prawaPo drugiej wojnie światowej ekonomia dobrobytu pozostawała ważnączęścią teorii ekonomii, ponieważ przy jej użyciu starano się uwypuklić celowośćekonomizacji, czyli osiągnięcie możliwe największego „dobrobytu”. Poważnymwyzwaniem pozostawało (i do dziś pozostaje), jak dokonać w sposób możliweobiektywny pomiaru „dobrobytu”. Za sprawą osiągnięć czeskiego ekonomistyFranza Cuhela, a następnie Lionela Robbinsa, w zagadnieniu ekonomii dobrobytuperspektywy wydawały się dosyć nihilistyczne (Cuhel 1907; Robbins 1938).Ekonomiści ci rozwinęli subiektywistyczną teorię wartości i wskazali, że niesposób wprowadzić sensownej i empirycznie jednoznacznej jednostki pomiarowejdla koncepcji użyteczności. Użyteczność pozostaje subiektywna dla każdej osoby.Porzucenie możliwości wyznaczenia numerycznej jednostki użyteczności(ze względu na to, że użyteczność jest porządkowa, a nie kardynalna) oznaczateż porzucenie koncepcji obiektywnie mierzonego „dobrobytu”, który mógłbyzostać zmaksymalizowany „optymalną” polityką gospodarczą realizowaną przezpaństwo. Mimo takich perspektyw różni autorzy próbowali rozwijać alternatywnesposoby utworzenia agregatowej wielkości wskazującej na wyliczony „dobrobyt”.JednymzpierwszychosiągnięćteoretycznychRothbardajestesejTowards Reconstruction of Utility and Welfare Economics(Rothbard 1956), wktórym podjął się gruntowej krytyki zarówno „starych”, jak i „nowych”(ówczesnych mu — tj. w 1956 roku) teorii ekonomii dobrobytu. W artykule tymRothbard analizuje i krytykuje prace takich autorów, jak Paul Samuelson, OskarLange, Lionel Robbins (który był niekonsekwentny w swojej analizie), John Hicks,William Baumol, John Neumann, Oskar Morgenstern, Arthur Pigou, NicholasKaldor, Tibor Scitovsky czy James Buchanan. Co więcej, choć krytyka Rothbardawydaje się trochę zamierzchła, to jej treść pozostaje wbrew pozorom aktualnymwyzwaniem dla współczesnych teoretyków ekonomii dobrobytu.Istota krytyki Rothbarda polega na rekonstrukcji teorii użyteczności wkategoriach prakseologicznych. W swoim opisie wiąże pojęcie „użyteczności” zmanifestacją gustów w działaniu, nazywając to „demonstrowaną preferencją”(Rothbard1956,s.225).Dziękitemukonkretyzujenaukęekonomiiijednoznacznie odseparowuje ją od rozmaitych psychologizacji konsumenta(separacja oczywiście nie oznacza deprecjacji psychologii). Uściśla pojęcieużyteczności i pokazuje, jak można z tej koncepcji sensownie korzystać wopracowaniachpomiarowych).dobrobytuteoretycznychOwouściśleniesiędotyczącychpozwoliłonakonsumentaRothbardowiarbitralnych(mimodowieść,problemówżeteorieopierająnajczęściej(ergosubiektywnych)przekonaniach, w związku z tym zamiast być nauką o ekonomii dobrobytu (wrozumieniu deskryptywnym) — stają się zakamuflowaną etyką (w rozumieniunormatywnym), opartą najczęściej na osobistych przekonaniach teoretyka.Jednocześnie Rothbard zaproponował własną alternatywną teorię ekonomiidobrobytu,któraopierałasięnapołączeniuzrekonstruowanejkoncepcjiużyteczności z optymalnością w sensie Pareto (Rothbard 1956, s. 244–245). Wnajwiększym skrócie pokazywał, że dobrowolne stosunki handlowe w ramachwolnegorynkuzwiększajądobrobytdwóchstrontransakcji,więcskoroprzynajmniej dwie osoby odnoszą korzyść bez krzywdzenia innych, to społeczny„dobrobyt” rośnie. Nie mamy tu miejsca na dokładne omówienie koncepcjiRothbarda oraz na krytykę jego stanowiska1. Nie ma jednak wątpliwości co doogromnej roli, którą Rothbard odegrał przy rozwijaniu ekonomii dobrobytu, atakżesystematyzacjiteoriiużytecznościkonsumenta,wcześniejnieprzeprowadzonej przez żadnego ekonomistę (w której np. porzuca pojęcie„całkowitej użyteczności”).1Braki w teorii Rothbarda wynikają z tego, że pojęcie „demonstrowanej preferencji”implicitezakłada, że chodzi o demonstrowaną preferencję w odniesieniu doosobistejwłasnościi tego, co jednostka posiada. A skoro tak, to ujęcie Rothbarda też nie jest„wolne od wartościowania”, ponieważ zakłada jakąś wersję „sprawiedliwie nabytej”własności, co jest już pojęciem normatywnym. Przykładowo urzędnik podatkowy orazadministrator prywatnego budynku, obydwaj zgłaszający się do kogoś po opłatę,prakseologicznie nie różnią się od siebie, dopóki nie wprowadzimy dodatkowych założeń ocharakterze istniejących tytułów własności.W literaturze ekonomicznej z opracowaniami ekonomii dobrobytu wiąże sięrozwijana w latach sześćdziesiątych XX wieku koncepcja ekonomicznej analizyprawa (lawand economics)(Coase 1960, s. 1–44). Rothbard w duchu swoichopracowań z teorii użyteczności wskazywał, że ocena zasadności tytułówwłasności na podstawie analizy czysto kalkulacyjnej jest posunięciem teoriiekonomiizbytdaleko.Wrzeczywistościanalizaprawaorazkoncepcjisprawiedliwego nabywania powinna poprzedzać całkowicie rozważania pieniężno-kalkulacyjne (Rothbard 1982). W ten sposób Rothbard odciął się od koncepcjiekonomicznej analizy prawa, która mogła się stawać uzasadnieniem naruszaniatradycyjnie ro-zumianych praw własności.Teoremat progresjiTeorematprogresjitonazwaanalogicznadoteorematuregresji.Nauczyciel Rothbarda, Ludwig von Mises, idąc za tradycją Carla Mengera orazkilku wybitnych niemieckich ekonomistów (Gabriel 2012, s. 37–59), wyjaśnił,posiłkującsięteorematemregresji,wykształcenienarynkupieniądzatowarowego. Pieniądzem stawały się rzadkie towary pożądane początkowo przezludzi ze względu na ich niemonetarne właściwości. Dopiero z czasem wykształcałsię na nie dodatkowy popyt, wynikający z użyteczności pieniężnej (Mises 1980, s.142–143). Rothbard w teoremacie progresji (analogicznie do teorematu regresji)tłumaczy ciąg dalszy tej pieniężnej ewolucji (Rothbard 2004a). Dostarcza zapomocą teoretycznego aparatu zobrazowania, jak pieniądz towarowy zostałzniekształconyprzezpaństwoizdegradowanydopoziomupieniądzadekretowanego (fiatmoney).Tak jak teoremat regresji pokazywał, że pieniądzwywodzi się z handlu konkretnym towarem, tak teoremat regresji wskazuje, żepieniądz dekretowany wywodzi się z pieniądza towarowego.Proces ten został opisany w krótkiej książceWhat Has Government Doneto our Money?Chociaż wydawać by się mogło, iż jest to pozycja publicystyczna(zwłaszcza ze względu na styl), mimo to zawiera ów cenny opis teoretyczny,wyjaśniający jak przekształcić pieniądz towarowy w dekretowany. Swój wywódRothbard wspiera krótkim rysem historycznym systemów monetarnych oddziewiętnastowiecznego klasycznego standardu złota, przez systemy quasi-standardu, aż po upadek Bretton Woods i nadejście kursów płynnych.Opracowanie jest uwieńczeniem teorematu regresji, ponieważ sam Miseszatrzymał się na opisie, jak substytuty pieniądza (takie jak banknoty) stały siępowszechnie akceptowanym środkiem wymiany. Rothbard idzie krok dalej ipokazuje, jak substytuty pieniądza stają sięde factopieniądzem samym w sobieoderwanym w całości od jakiejkolwiek rezerwy towarowej (złota), choćby nawetcząstkowej.Zagadnienie podaży pieniądzaPionierska myśl monetarna u Rothbarda była szczególnie widoczna w jegoanalizach koncepcji „podaży pieniądza”. Dzisiaj ekonomiści nie przyjmują do tejwielkości zbytniej wagi ze względu na poważne zmiany instytucjonalne, którezaszły w systemie bankowym. Niemniej jednak opracowanie koncepcji podażypieniądza pozostaje ważne dla ich zrozumienia, a także właściwego zrozumieniahistorii gospodarczej, ponieważ przynajmniej do lat siedemdziesiątych koncepcjapodaży pieniądza odgrywała bardzo ważną rolę w polityce gospodarczej.Osiągnięcie Rothbarda jest szczególnie widoczne w opracowaniu na tematWielkiejDepresji wStanach Zjednoczonych.Jakozwolennik tak zwanejaustriackiej teorii cyklu Rothbard uznawał, że za załamanie giełdowe z 1929 rokuodpowiedzialny był wcześniejszy inflacyjny boom spowodowany ekspansywnąpolityką amerykańskiego banku centralnego. Gdy jednak popatrzymy na wąskieagregaty monetarne z tamtego okresu, to nie zauważymy jakiejś wielkiejekspansji. Rothbard jednak wskazuje, że z prakseologicznego punktu widzeniapowinniśmy uznać szersze agregaty pieniężne za odpowiadające koncepcjipieniądzaw oczach uczestników rynkowych, aniżeli tylkoskupić się nadepozytach bankowych. W tamtym czasie banki tworzyły nowe instrumentyfinansowe (depozyty terminowe czy nawet swoiste ubezpieczenia na życie), którezdaniem autora można z powodzeniem uznać za pieniądz (Rothbard 2010, s. 68–72).Nie zamierzamy bronić w szczegółach koncepcji Rothbarda i zwracać uwagina poszczególnie pozycje w agregatach monetarnych, gdyż można wysunąćrównież wobec niej zastrzeżenia (zob. na przykład Timberlake 1999; takżetwórczą kontynuację Salerno 1987). Pozostaje jednak faktem, że Rothbardwyprzedził ekonomistów głównego nurtu o całe pokolenie, ponieważ wskazał nacoś, co dopiero po latach stało się standardem: rozszerzenie definicji podażypieniądza poza li tylko instrumentystrictedepozytowe „na żądanie”.Ekonomiczna analiza państwa„Państwo”wteoriachekonomiibywaprzedstawianejakopewnametaekonomiczna instytucja, która znajduje się ponad wszystkimi innymi. Częstoprzypisuje się jej nadzwyczajne właściwości, a przynajmniej w teoretycznychmodelach bywa przedstawiana jako coś nieskażonego problemami ludzkiejnatury. Zasługą Rothbarda jest odejście od tego cichego założenia, dlatego podpewnymi względami może być postrzegany jako prekursor „szkoły wyborupublicznego”. Przede wszystkim traktuje polityków oraz biurokratów jakoświadome i racjonalne jednostki, które stawiają sobie rozmaite cele polityczne,nie zaś etycznych wojowników predysponowanych do realizacji zawsze i wszędziecelu „dobra wspólnego” (Rothbard 1970, s. 138–147, 171–173, 175, 194;Rothbard 2000, s. 57 i n.).Realistyczny opis motywów i działań przedstawicieli aparatu państwowegoRothbard łączy z teoriami biurokracji oraz kalkulacji ekonomicznej. Demonstruje,jakie problemy wiążą się ze zmonopolizowaną produkcją prawa oraz usługsądowniczych (Rothbard 1970, s. 1–6, Rothbard 2004b, s. 275 i n.). Opróczwysokich cen i słabej jakości pojawiają się problemy z wyceną. W tym miejscuudajesięRothbardowiktórywyboru.rozwijaćnauczyłkonstruktywnienasnietradycjędóbrmiędzysubiektywizmuwkategoriachagregatowymimarginalistycznego,indywidualnegotraktowaniawybierająKonsumenciwielkościami, lecz skonkretyzowanymi jednostkami. Usługi obronne i prawne nieróżnią się pod tym względem od pozostałych.Opisawszy instytucje państwowe,Rothbard dyskutował z koncepcjąsektora publicznego. Podkreślał jego zdaniem wątpliwą obronę, rozwiniętą przezekonomistów różnych tradycji (Rothbard 2000, s. 133–143). W związku z tymstworzyłautorskiwskaźnikPrivateProductRemaining,którypoleganaskorygowaniu tradycyjnego PKB o wydatki rządowe (Rothbard 1970, s. 147–149). W przeciwieństwie do tradycyjnego podejścia Rothbard przyjmuje, żewydatków rządowych nie należy traktować jako zwiększających dobrobytspołeczny. Głównie dlatego że wydatki rządowe nie służą akumulacji kapitałowej,lecz jedynie finansowaniu bieżącej konsumpcji.Ze względu na swój krytyczny stosunek do idei monopolu prawnegoRothbard w zasadzie stworzył koncepcję anarchizmu naukowego, ilustrując, jakmożna zorganizować rynkowe społeczeństwo anarchistyczne (Rothbard 2004b, s.275–306). Naturalnie w dużej mierze są to prace ahistoryczne i skupiające się na [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

mement.xlx.pl